StapStrument

Een Logos produktie - A Logos Production

Mattias Parent, Laura Maes, Godfried-Willem Raes, Lara Van Wynsberghe & Kristof Lauwers

2017 - 2018

Het idee voor dit projekt gaat terug op een kompositie van Godfried-Willem Raes uit 1988, geschreven voor de openingsstoet van de Gentse Feesten. Hier is een link naar de beschrijving van deze kompositie. De toen gebouwde voetpompjes wisten echter de stoet niet te overleven en ook de ervoor gebruikte orgel trompet registerpijpen kwamen zwaar gehavend uit de strijd. Het idee bleek schitterend te werken, maar de uitwerking bleek ruim ondermaats.

In 2017 dienden we een aanvraag voor het verkrijgen van een projektsubsidie in voor de bouw van het 'Stapstrument' projekt, een uitgebreide en geprofessionaliseerde uitwerking van het oorspronkelijk idee. Deze subsidie werd ons toegezegd en zo konden we met de realisatie van start gaan. De hele bouw en ontwikkeling werd gespreid over 16 maanden. van september 2017 tot december 2018. Hier volgt de projektbeschrijving zoals opgenomen in onze subsidieaanvraag:

Stichting Logos wil een nieuwe geluidsinstallatie ontwikkelen gericht op kinderen vanaf 5 jaar. Logos kan buigen op heel wat ervaring met installatieprojecten voor deze doelgroep. Projecten zoals pneumafoon - een collectie van pneumatisch aangedreven geluidssculpturen waarbij je door te liggen, zitten of springen op tetra�dervormige gele kussens fluiten, enkelrieten, lippen, tongen, dubbelrieten, mirlitons, waterorgels, blaasmembranen en zo meer aanstuurt-, Howling hometrainers - een peloton omgebouwde vintage hometrainers waarbij elke trapbeweging een huilend geluid opwekt-,het PVC project (in opdracht van Musica)- een verzameling muziekinstrumenten in PVC en liglicht (in opdracht van het Klankenbos)- een interactieve installatie op zonne-energie- kunnen jong en oud bekoren.

In het nieuwe akoestische project StapStrument kunnen 24 kinderen tegelijkertijd aan de slag. Aan elke voet wordt een voetpompje vastgemaakt (48 voetpompjes) dat dienst doet als blaasbalg. Tevens zijn er 96 mobiele orgelpijpen, 2 per voetpompje. Elke voet zal dus 2 geluiden kunnen opwekken, een geluid dat opgewekt kan worden door de bal van de voet en een geluid dat opgewekt kan worden door de hiel van de voet. De voetpompjes laten toe om de luchttoevoer naar de orgelpijpen te nuanceren, en dus luid of stil te spelen. Elke speler stuurt op deze manier 4 klanken aan waarvan hij of zij de dynamiek kan aanpassen. De aangevraagde subsidie moet Logos niet alleen de mogelijkheid geven om het project te realiseren en naar een publiek te brengen, maar ook om onderzoek te verrichten.

Enkele vragen die verder uitgespit moeten worden: Wat voor orgelpijpen geven het beste resultaat? (materiaal, tongwerk,�) Hoe worden de orgelpijpen het meest ergonomisch bevestigd? Kunnen bestaande voetpompjes worden omgebouwd of moeten we een eigen pompje ontwikkelen? Welke verbinding tussen voetpompje en voet of schoen is optimaal? Hoe kunnen we de stabiliteit optimaliseren zonder de voetpompen te zwaar te maken? Welke combinatie van toonhoogtes geeft een optimaal resultaat? Hoe verbinden we de pompen met de orgelpijpen zonder de mobiliteit van de speler in te perken? Hoe kunnen we tot een diverse klankbeeld komen (een �compositorisch� aspect)? Op welke manier kunnen we de kinderen laten samenspelen?

Het project kan niet enkel ingezet worden als installatie, ook workshops zijn mogelijk. Het project laat kinderen de relatie tussen het eigen handelen en het gecre�erde geluid ontdekken (bv. hard stappen genereert luide klanken, terwijl heel voorzichtige stapjes stille klanken voortbrengen), en bevordert tevens het musiceren in groep. Aan de hand van uitgewerkte stappatronen kan er worden samengespeeld. StapStrument biedt de mogelijkheid om samen te componeren en/of te musiceren via eenvoudige afspraken die elke speler, zonder kennis van muziekschrift, kan begrijpen. Verschillende muzikale parameters zoals dynamiek, toonhoogte en ritme kunnen op een speelse wijze worden aangeleerd. Het concept is laagdrempelig en participatief en kan zowel in de openbare als in de private ruimte plaatsvinden.

Na een eerste onderzoeks- , ontwikkelings- en testfase wordt Stapstrument gepresenteerd op de Big Bang festivals, ingericht door ZONZO compagnie in Brussel (Bozar), Antwerpen (De Singel), Gent (De Bijloke) en Lille. De opgedane feedback wordt gebruikt om het project te optimaliseren en eventuele technische of motorische problemen die aan de oppervlakte kwamen te verbeteren. Een tweede versie van het project wordt vervolgens gepresenteerd op de Big Bang festivals in Stavanger (Konserthus), Sevilla en Hamburg (Kampnagel).

Het bouwen en ontwikkelen van de installatie zal in verschillende fases verlopen.

Onderzoek

Voor er met de bouw van de installatie kan worden gestart moet er onderzoek gedaan worden naar:

- Orgelpijpen: Er zullen verschillende soorten pijpen uit verschillende materialen moeten worden gebouwd. We denken hier aan pijpen met een labium, dubbel- en enkel rieten, tongwerken, kalliopes. Deze zullen in verschillende materialen worden gefabriceerd. Op basis van klankkleur, geluidsterkte, fragiliteit, luchtverbruik en gewicht worden de pijpen geselecteerd die in aanmerking komen voor de eigenlijke bouw van de installatie.

- Draagmechanisme: De pijpen zullen door de bespeler worden gedragen. Voor het mechanisme denken we aan een rugzak met of zonder frame, een draagzak die over de schouder past, een kleine trolly of karretje. Het draagmechanisme moet aanpasbaar zijn aan de gestalte van de bespeler.

- Pompschoenen: Er zullen verschillende soorten pompen moeten worden gekocht, gemaakt of omgebouwd. Er zal moeten worden nagegaan of er veren of andere mechanismen moeten worden voorzien om de lege pomp terug lucht te laten zuigen. Er zullen verschillende methodes moeten worden uitgedacht en uitgeprobeerd om de pompen aan de voeten van de kinderen te bevestigen. Er kan gewerkt worden met plankjes die met behulp van riemen of rekkers aan de schoen worden vastgemaakt. We kunnen de pompen ook definitief aan speciaal daarvoor voorzien schoeisel bevestigen of experimenteren met bevestigingsmechanismen die gebruikt worden in sporten zoals snowboarden, rollerbladen, of ski�n. De voor- en nadelen zullen moeten worden afgewogen en afhankelijk van parameters zoals comfort, luchthoeveelheid en veiligheid zal worden beslist welke pompschoenen in aanmerking komen.

- Slangen en koppelstukken: Er zullen verschillende soorten en materialen van slangen en koppelstukken moeten worden uitgetest. De slangen moeten de lucht van de pompschoenen naar de pijpen leiden. Ze moeten makkelijk aan te sluiten zijn en tegelijkertijd de nodige stevigheid bezitten. Er moet ook rekening gehouden worden met de aanpasbaarheid van de lengte van de slangen, zodat zowel grote als kleine mensen de installatie comfortabel en veilig kunnen bespelen.

Ontwikkelen van een prototype

Met de resultaten en bevindingen van het onderzoek zullen er verschillende prototypes worden ontworpen. Hier zal worden gezocht naar de beste combinatie van onderzochte pompschoenen, slangen, pijpen en draagmechanismen.

Testfase prototype en terugkoppeling

Het prototype zal uitgebreid getest worden met en door grote en kleinere kinderen/jongeren. Er zal worden teruggekoppeld en indien nodig worden er aanpassingen gedaan die vervolgens opnieuw aan testen worden onderworpen.

Bouw van de installatie

Vervolgens wordt begonnen aan de eigenlijke bouw van de installatie. Met het prototype als voorbeeld zullen 24 sets worden gebouwd. Niet alle sets zullen identiek zijn. Zo zal de lengte van de pijpen vari�ren Dit is namelijk belangrijk voor de stemming die dan ook in deze fase zal worden bepaald.

Presentatie van de finale installatie

StapStrument wordt in maart 2018 gepresenteerd in Sevilla, in april 2018 in Hamburg en Enschede en in mei 2018 in Stavanger. Stapstrument wordt ook getoond in een kleine optocht bij de opening van de Gentse Feesten op 13 juli 2018. Tijdens de ontwikkeling van het project worden de verschillende stappen gedocumenteerd. Op het einde van het project wordt deze documentatie gebundeld en in een artikelvorm gegoten zodat de opgedane kennis ook andere bouwers ten goede kan komen.