Koncertberichten
Futurism & Futurisms – Giacomo Di Tollodinsdag 9 november om 20uProgramma:
Pianist Giacomo di Tollo werd geboren in 1981 in Ortona (Italië) en studeerde aan het Konservatorium van Pescara bij Christina Di Biase. Nadien leidden zijn studies hem naar de Accademia Pianistica 'Incontri col Maestro' in Imola, waar hij hedendaagse kamermuziekpraksis studeerde bij Piernarciso Masi. Hij volgde nadien nog vervolmakingskursussen pianoforte bij Leslie Howard (London, UK), Luciano Cerroni (Rome) and Sebastien Risler (Zwitserland). Inmiddels heeft de man een indrukwekkend palmares bijeengespeeld op tal van koncertreizen, festivals en podia, die de geïnteresseerde lezer kan natrekken op 's mans website (www.sci.unich.it/~ditollo). Vandaag de dag is hij docent komputermuziek aan het Dipartimento di Scienze, universiteit van Pescara.
Het futurisme (It. futuro, 'toekomst') is een van oorsprong Italiaanse beweging en kunststroming die, ontstaan uit het kubisme, van pakweg 1905 tot 1920 furore maakte in Europese kunstkringen. Enkele typerende kernwoorden ervan zijn: snelheid, energie, agressie, krachtige (diagonale) lijnen, vooruitgang en nieuwe technologie. Aanvankelijk zijn het voornamelijk grafici en schrijvers die de stroming een stem geven, de muzici volgen enkele jaren later en doen dat onder de noemer van de bruïtisten (Fr. Bruit, lawaai, geluid).
In de loop der jaren volgden nog vele Manifesten, nu eens geboekstaafd door dichters (Hugo Ball, Trista Tzara), architekten (Antonio Sant'Elia), tekenaars (Gino Severini, Luigi Russolo) en dus ook komponisten. Francesco Balilla Pratella bijvoorbeeld, schreef verschillende manifesten op het gebied van futuristische muziek, te beginnen bij het Manifesto Dei Musicisti Futuristi uit 1910. De futuristische komponist had, in een zich in sneltempo ontwikkelende industriële maatschappij, uiteraard een schat aan inspiratiemateriaal voorhanden: het geluid van machines, turbines, rotors, vliegwielen, drukpompen, geritmeerd gezang van arbeiders, sirenes en noem maar op.
Een van de grote mankementen van de futuristen was echter hun zwakke technische onderbouw: ze hadden geen toonsysteem voor ogen dat het klassieke systeem moest vervangen. De weinige partituren uit die periode zijn zo slordig en meerduidig, dat er weinig of geen musici geweest zijn die er zich ernstig op toegelegd hebben. De futuristische muziek was er dus letterlijk kort en heel krachtig, maar verdween in de loop van de jaren '20 als sneeuw voor de zon. Behalve dan díe stukken uit het programma van dit koncert: als
kuriosum kan het tellen, deze bloemlezing van pianowerkjes die alsnog de muziekgeschiedenis hebben overleefd. Giacomo Di Tollo blaast het erfgoed 100 jaar na dato nieuw leven in; futuristisch werk zoals u het waarschijnlijk nog nooit eerder gehoord hebt.  Luigi Russolo (l) & Ugo Piatti (r) bespelen de Intonarumori in Russolo's werkplaats in Milaan (ca. 1914) <M&M> MoviesWoensdag 17 november om 20u10Allerhande stilistische knipogen naar het Witte Doek, voor en door Mens & Machine. 5° Ensemble (spreek uit Five Degree Ensemble, www.myspace.com/5ensemble) is een pril instrumentaal duo dat in 2009 werd gesticht door klarinettist Daniel Pastene en pianist Gabi Sultana. Hun bezetting mag dan traditioneel overkomen, hun estetiek is dat allerminst; alternatieve speeltechnieken, multimedia en kreaties van living composers zijn hun werkterrein. We krijgen op dit optreden dan ook meteen een (elektroakoestische) kreatie van onze medewerker Kristof Lauwers, die het ensemble heel voor even tot trio bombardeert...
Na het futuristische geweld van Giacomo Di Tollo eerder deze maand, is het de beurt aan een andere Italiaanse pianist. Ciro Longobardi houdt het eerder fijnbesnaard en doet dat met een pianistiek overzicht van wat eigentijdse Italiaanse komponisten zoal te bieden hebben. Een bonte mix van benaderingen; Longobardi's passie voor hedendaags klassiek begon 16 jaar geleden, toen hij in 1994 eerste laureaat werd van de Internationale Vertolkers Kompetitie van Gaudeamus Stichting. Kort daarop volgde de Kranichsteiner Musikpreis op de 37ste Ferienkurse für Neue Musik in Darmstadt. Sedertdien wordt zijn naam verbonden aan verscheidene muziekfestivals zoals de Biënnale van Venetië, Festival van Ravenna, Nuova Consonanza, Saarländischer Rundfunk Saarbrücken, Festival Synthése Bourges en ZKM Karlsruhe. Hij is tevens vast lid van de ensembles Dissonanzen (Napels) en Algoritmo (Rome). |
Di Tollo heeft al langer een diepgaande interesse ontwikkeld en dito research gedaan naar de Italiaanse futuristen, meerbepaald naar de pianokomposities die aan die vruchtbare periode zijn ontsproten. Misschien is het op het eerste zicht een minder voor de hand liggend muziekinstrument om met het futurisme te verbinden (de piano is en blijft een archetypisch klassiek-romantisch ikoon), maar net daarom kan dit koncert een zeker kuriositeitsgehalte krijgen.
De Italiaanse schrijver Filippo Tomasso Marinetti standaardiseerde de beweging op 20 februari 1909 in de Parijse Figaro met zijn Eerste Futuristisch Manifest. Marinetti's manifest beoogde een toekomst die zou getekend zijn door strijd, aanval en beweging en richtte zich naar de arbeidersbewegingen en hun revolutionair en anarchistisch potentieel. De stijl van het Manifest is sterk pamflettair en recht voor de raap: 'We staan aan de kiem van een gloednieuw tijdperk. Afrekenen dus, met dat lamme verleden. Enkel technologie helpt ons vooruit'.
Ook Luigi Russolo deed een flinke bijdrage aan de Manifestenzucht van de futuristen met diens L'Arte Dei Rumori (The Art Of Noises), waarin hij geluiden in verschillende klassen onderverdeelt en spekuleert over een estetiek die ermee kan ontwikkeld worden. Ter illustratie bouwde hij indertijd met zijn assistent Ugo Piatti een heuse set 'Intonarumori'; een primitief geluidenorkest (inkluis gorgelaars, krakers, piepers, schreeuwers, ...) waarvoor hij speciaal de kompositie Risveglio de Una Citta schreef. Een van die instrumenten was de Russolofoon, die gelijktijdig zeven verschillende geluiden kon produceren in 12 verschillende geluidssterktes. De Intonarumori lagen tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeslagen in een Parijse kelder, waar ze stuk voor stuk tijdens de bombardementen van 1945 tot schroot zijn herleid. Wel zijn er nadien aan de hand van de werktekeningen een aantal replika's gebouwd. Van de oorspronkelijke Intonarumori zijn destijds wel (bijzonder belabberde) geluidsopnames gemaakt, die later op cd zijn verschenen.
Na de doortocht van het jaarlijkse Filmfestival Gent is het de beurt aan de iets alternatievere benadering van het medium 'movies'. Het tema van onze novemberspecial draait rond allerhande muziekjes die iets met film of beweging te maken hebben. En de bij Logos werkzame komponisten hebben nagenoeg allemaal, elk op zijn/haar terrein, hun stappen gezet in die wondere wereld waarin klank en beeld verenigd werden.
Pianiste Gabi Sultana is van Maltese herkomst en studeert vandaag de dag aan het Konservatorium van Gent bij Daan Vandewalle. Haar Bachelordiploma behaalde ze aan het konservatorium van Den Haag bij Marcel Baudet en eerder zette ze al voet aan wal in Trinity College, London School of Music en de Licentiate of the Royal Schools of Music in London. Zowel solistisch als in kamermuziekverband heeft ze al heel wat afgetoerd in Europa en omstreken. Ze is een van de weinige pianisten die zich bewust specialiseert in hedendaagse muziek. (
Daniel Pastene is een Chileens klarinettist en komponist. Hij verblijft sedert 2001 permanent in België en voltooide in 2007 zijn kompositiestudie bij Frank Nuyts aan het konservatorium van Gent. Zijn samenwerkingen met onder meer komponist-programmeurs Juan Parra Cancino en Juan Sebastian Lach Lau, danseres Nathalie Elghoul, cellist Lode Vercampt en klarinettist Pedro Guridi zijn behoorlijk divers te noemen en hebben Pastene al meer dan eens naar het Logos podium geleid. Hij is lid van het Maguare-ensemble en van Buhara-ensemble, waar hij respektievelijk Colombiaanse muziek en folk & jazz mee eksploreert.
Logos-medewerker Kristof Lauwers behaalde meestergraden in gitaar bij Ida Polck en in eksperimentele kompositie bij dr. Godfried-Willem Raes, bij wie hij zich specialiseerde in elektroakoestische muziek, live-electronics en algoritmische kompositie. Als komponist / software-ontwikkelaar en uitvoerder verbonden aan het 
zo is er die van Ivan Fedele, die zich door landschapsimpressies laat begeesteren (zie diens Études Boréales en Études Australes), terwijl Salvatore Sciarrino speelt met een fijnzinnig aftasten van de grenzen der artikulatie, bij voorkeur in een pianissimo register. Bij Filippo Perocco krijgen we prepared- en vooral inside piano-techniques alsook een schep mikrotonaliteit, bij Luciano Chessa iets wat omschreven wordt als enigmatic neotonalism terwijl Martino Traversa er dan weer een heel eigen vizie op serialisme op na houdt.
