Jean Voguet

Jean Voguet, gekoncentreerd, zit voor een mengpaneel. Zijn présence of beter gezegd zijn uitstraling nodigt de toeschouwer tot bezinning. Wanneer hij zich ontfermt over zijn apparatuur, beginnen honderden muizen door de luidsprekers te piepen. De intensiteit neemt geleidelijk toe en het gewriemel van de beestjes overvalt me. Eigenaardig genoeg komt in deze chaotische sfeer, een regelmatige beat tevoorschijn. Het geluid dat hierbij gebruikt wordt, lijkt wel op een met echo vervormde tamboerijn. Jean Voguet last abrupt een stilte in de muziek, alsof hij de stilte van het moment evenzeer op prijs stelt als wat voorafging. Niemand applaudisseert trouwens, iedereen schijnt de mededeling begrepen te hebben en dat schept op zijn beurt een geheimzinnige introverte sfeer in de zaal. Ikzelf voel me haast apathisch en laat mijn zintuigen de vrije loop in deze uitzonderlijke stilte. Het is meteen een aspekt waar ik veel bewondering voor opbracht tijdens die bewuste avond. Jean Voguet slaagt er namelijk in de stilte als uitzonderlijk moment voor te leggen. Hij draait hiermee de menselijke natuur om door de uniciteit van de leegte te benadrukken, daar waar normaliter onze aandacht wordt getroffen door het voorkomen van een bepaald geluid. De komponist geeft zodoende ook blijk van een zekere bescheidenheid, daar hij de pretentie niet bezit om als schepper van muziek elk moment met een door hem geïnspireerde muzikaal gegeven te willen of te kunnen vullen. Misschien is dit wel vergezocht, maar voor mij paste deze gedachte volledig in die uitzonderlijke leegte. Na deze stilte vat Jean Voguet terug aan met de nu al welbekende pieptoon van nerveuze muizen, nu qua toonhoogte veel hoger. Het vormt een mooi kontrast met het voorgaande, alsof het leven in de wereld van de komponist herschapen wordt. Ditmaal treft men evenwel geen regelmatig element aan, wel een grotere diversiteit aan geluiden. Zo hoort men nu ook af en toe het geluid van een vallende waterdruppel zoals men dat wellicht in een grot zou horen. Ik veronderstel dat Jean Voguet dus ook een andere sfeer en plaats wilde oproepen. Ik realiseer me eveneens dat alle beelden die in me opkomen, associeer met geluiden uit de natuur. Dat was zonder meer de intentie van Jean Voguet zoals dat zich later op de avond nog duidelijker zal manifesteren, maar ik loop hier vooruit op de gebeurtenissen.
In relatie tot dit aspekt leek het me aanvankelijk vrij absurd om geluiden uit de natuur elektronisch te willen reproduceren, omdat men ze evengoed kan opnemen om ze vervolgens af te spelen (zo'n opnames zijn nu trouwens in de mode). Maar men vergist zich als men deze redenering invoert. Wat als de mens de schikking van deze geluiden in een bepaalde kontext plaatst, het is namelijk zo dat hij ze niet op een even spontane en onwillekeurige manier zal doen als de natuur dat doet. Hij koncipieert een struktuur en eigenlijk ook zijn werkmateriaal op een manier die zijn ervaring weerspiegelt ten aanzien van de natuur. Ik bedoel hier niet mee dat hij een imitatie of "impressie" geeft van de natuur, want in het geheel baadt een diversiteit van geluiden die klaarblijkelijk geen uitstaans hebben met elkaar. Ook het koncept van de kompositie ligt ver weg van een weerspiegeling als zodanig. Het idee ( en dit gold trouwens voor de drie komponisten die aan bod kwamen gedurende dit mini-festival) ligt in de kombinatie om een minimaal aantal gegevens maximaal uit te buiten om deze vervolgens in een geheel te gieten. (vandaar MINIMAL ELECTRONIC MAXIMALISM) Het is in dit opzicht dan wel interessant in hoeverre je door deze beperktheid de natuur kunt benaderen, maar het is geen doel op zich. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele geluiden terugkwamen, maar in verschillende disposities en/of lichtjes vervormd. Er straalt uit het geheel ook een soort primitivisme door het aantal geluiden minimaal te beperken. Men kan hierin een aanknopingspunt met de natuur terug vinden. Haar ruw, instinktieve en meedogenloze karakter weerspiegelt in zekere zin perfekt de werkmethode die hier wordt voorgelegd. Elk gegeven kan ook door de toeschouwer "maximaal" geassocieerd worden met beelden, indrukken en emoties. Zo maakte ik bijvoorbeeld de associatie tussen mechanische geluiden en organische geluiden en merkte tot mijn verbazing dat het verschil soms bitter klein is. Het versterkte geluid van een bromvlieg ligt zo dicht bij dat van een bromfiets, etymologisch verwijst het er zelfs al naar. Ik was dus zeker niet de eerste om erop te komen, maar het is toch telkens een openbaring, voor iedereen wellicht, om zulke associaties te maken die op het eerste zicht (en vooral m.b.t. het gezicht) totaal absurd lijken. Het eerste gedeelte van dit koncert wordt gekarakteriseerd door verschillende geluiden, die allen steeds aanwezig zijn in elk stuk en die alternerend de overhand nemen. Stiltes komen ook vaak voor en krijgen daardoor een bepaalde betekenis. Zo wist Jean Voguet op het einde van het eerste deel de toeschouwer te misleiden door een toevallig, op dat moment overvliegende vliegtuig bij zijn stuk te betrekken. Als het geluid van het vliegtuig uiteindelijke helemaal wegebde, gaf Jean Voguet met een hoofdknikje het einde aan. Zo kwam het dat deze vliegtuig vereeuwigd werd in de opnames van het Logoskoncert op deze 26 april 2000.
Na de pauze wordt hervat met een stuk bestaande uit interferenties van lange tonen. Het is een ietwat nerveuze sfeer, bromgeluiden en stiltes breken het geheel af, maar ze geven tegelijkertijd een nieuw impuls aan de sfeer. De onderbrekingen zijn zo abrupt en bewust gepland dat de kontinuïteit er niet in het gedrang mee komt. Langzamerhand wordt het ook steeds duidelijker dat de geluiden steeds meer met die van de natuur beginnen overeen te stemmen, alhoewel er een bewust doorgevoerd kunstmatigheid in blijft steken. Krekels, vliegen, enz. Hij lijkt het wel op de insektenwereld te hebben gemunt. Of het nog muziek is, vraag ik me al lang niet meer af. Daarentegen worden gevoelens als rust en sereniteit opgewekt, een bepaald genoegen eigenlijk die me zeer verwant lijkt met "muziek" in de traditionele zin van het woord. Mijn gevoelens hebben besloten dat het wel muziek is en ik onderwerp me aan hun oordeel.
Ik heb zo het gevoel dat men in de hedendaagse muziek het gevoel wil benadrukken (want individueel, intuïtief en vrij van regels) en onze verwachtingspatronen overboord wil kieperen. Mij goed!

Sebastien Paz Ceroni