1081:

De Yamaha TX81Z polyfone FM-synthesizer is een toestel -een van de weinige overigens- dat werd ontwikkeld in nauwe samenwerking met een aantal experimentele en avant-garde komponisten afkomstig van en werkzaam op de Amerikaanse westkust (California). Dit verklaart veel van het uitzonderlijk flexibele van deze synthesizer.

Een van de op grond van deze samenwerking verklaarbare mogelijkheden van de TX81Z, bestaat erin dat de synthesizer nu eens niet uitsluitend in het western getemperd toonsysteem kan worden gebruikt, maar dat hij eenvoudig kan worden geprogrammeerd voor een tiental veel voorkomende stemmingen uit zowel de westerse oude, hedendaagse als uit de niet-westerse muziek.

Naast deze vooringestelde keuzemogelijkheden, is het echter ook mogelijk zelf eender welke denkbare stemming in het toestel te programmeren, zo dat elke midi noot-code overeenkomt met een op voorhand bepaalde toolhoogte uit het geprogrammeerde toonsysteem. Hier wordt dus geen gebruik gemaakt van enige pitch-bend instruktie o.i.d.., waardoor de machine ook aan een normaal en redelijk tempo de informatiestroom eigen aan eigentijdse en komplexe muziek kan verwerken.

De Amerikaanse komponist Tim PERKIS schreef, ten behoeve van de vele komponisten die gebruik maken van alternatieve stemmingen, een programma waarmee het aantal voorinstelbare stemmingen van de TX81Z synthesiser tot 100 kan worden uitgebreid. Het programma werd door mezelf verder uitgebreid en tevens aangepast om te kunnen werken met zelfbouw midi-interfaces.(zie hoofdstuk elektronika)

Enkele van de door het programma voorziene stemmingen zien eruit alsvolgt:

1.- 12-Equal Gewone 12-toons gelijkzwevende stemming (opgenomen in het programma als reset)

2.- 10-Equal 10-toon per oktaaf gelijkzwevend, zowat de 'slechtste'(valsste) van alle stemmingen

3.- 11-Equal 11-toons per oktaaf gelijkzwevend

4.- 13 Equal 13 toons gelijkzwevend Extremely dissonant

.7.- 16 Equal Blackwood. Deze stemming kan ook gezien worden als opgebouwd uit 4 onderling verbonden verminderde septiemakkoorden. In cents: 0-75-150-225-300-375-450-525-600-675...

.9.- 18 Equal Blackwood: drie onderling verweven heletoonstoon- ladders, waarbij echter geen goede kwinten zitten.

10.- 19 Equal Een veelgebruikte gelijkzwevende stemming gekenmerkt door welhaast zuivere kleine en grote tertsen. (Harry Partch)

.12.- 31 Equal Een op teoretische grondslagen zeer juiste gelijkzwevende stemming, gelijkend op de klassieke middentoonsstemming.(Fokker-Huygens)

14.- 60 TO 30 Juiste 12 toonsstemming afgeleid van de verdeling van een snaar in 60 gelijke delen. De intervallen zijn:

1/1 15/14 10/9 6/5 5/4 4/3 10/7 3/2 5/3 30/19 12/7 15/8

15.- Overtones

Not really a scale, but the overtone series through 12 shifted into one octave.

17.- Helmholz Just greek-style equal tetrachord scale proposed by Hermann Helmholz, 1877

Het tetrachord berust op volgende intervallen:

16/15 75/64 16/15 Gebruik alleen de witte toetsen!

45.-Farabi X Al Farabi's Chromatic c700 AD

gesteund op volgende intervallen: 1/1 9/8 27/20 729/512 3/2 9/5 19/10 2/1 (witte toetsen)

61.-Land's Bag Scottish highland bagpipe, reported by Land. Amazingly similar to Arabic Zalzal tuning.

In cents: 0-197-341-495-703-853-1009 (witte toetsen)

65.-Indian A One observed indian mode

In cents:

0 183 342 533 685 871 1074 1200 (witte toetsen)

72.- Ch flute Chinese flute, observed 1885; from Ellis

'E' and 'B' are additions to basic pentatonic (witte toetsen)

74.-Singapore An observed xylophone tuning from Singapore

In cents: 0 187 356 526 672 856 985 (witte toetsen)

75.- African Xylophone from W Africa

In cents 0 152 287 533 724 890 1039 1200 (witte toetsen)

86.-Olympos 5 Scale of ancient greek flutist Olympos, 6th c BC

as reported by Harry Partch

Pentatonic:1/1 16/15 4/3 64/45 16/9 (Zwarte toetsen)

91.-Septro 4-5 A slendro type pentatonic which is based on intervals of 7

Afkomstig van Lou Harrison

9/8 32/27 9/8 8/7 7/6 ( relative intervals) - (zwarte toetsen)

95.- LPL 3-5 From Lou Harrison, a pelog style pentatonic

Relative intervals: 28/27 9/7 9/8 28/27 9/7 (Zwarte toetsen)

98.- Mixed 1-5 A " Mixed type" pentatonic, from Lou Harrison

Relative intervals: 6/5 10/9 9/8 5/4 16/15 (Zwarte toetsen)

100.-Mixed 3-5 A " Mixed type" pentatonic, from Lou Harrison

Relative intervals: 15/14 7/6 6/5 8/7 7/6 (Zwarte toetsen)

Om het dos-programma 'TuneUp' te kunnen gebruiken moet de TX81Z wel op voorhand juist worden ingesteld, zodat de gegevens voor de stemming goed ontvangen worden. Wil je een stemming in het geheugen van TX81Z bewaren dan moet je op voorhand de geheugenbescherming (memory protect) uitschakelen:

Vooraleer de 'download' de starten moet je beslissen welke 'performance' je met de in te stellen stemming wil gebruiken. Ook moet het downloaden mogelijk worden gemaakt (enable microtuning capability) en moet deze mogelijkheid uitgebreid worden tot het gehele toetsenbord:

Nu kan het komputerprogramma TuneUp op de TX81Z worden losgelaten...

De midi-bedrading voor live-musiceren verloopt alsvolgt:

Het programma wordt opgestart met het kommando TU. De files zijn:

Notas door Tim Perkis:

Whichever version you are using, just be sure to have a copy of the appropriate data file (tu.txs or tu.dxs) on the same disk and in the same directory as the .com file.

ADDENDUM FOR DX7ii VERSION:

The DX7 version of TuneUp is identical to the TX81z version in nearly all respects. The program operates in an identical manner, but the synthesizer preliminary set-up is of course different. DX7 TuneUp loads scales into the microtuning edit buffer. In order to hear the scale you must press the MICRO TUNE button on the DX7, which will give you a display something like this:

Micro tuning table select >Key >A >B

Preset 2 Pure [Major] C off off

Set >A and >B on, and the the synth will play in whatever tuning you download from TuneUp. Tunings may be saved to cartridges, disks (in the DX7ii-FD) and to the internal user microtuning area, just as if they had been entered into the microtunings buffer manually. See your DX7 manual for details. To run the DX7ii version of TuneUp, type DXTU at the DOS prompt. When you copy the program to another disk, be sure to copy both DXTU.COM and TU.DXS. They both must reside in the current working directory.

INTERRUPT LEVEL CONFLICTS:

Tune UP assumes that the MPU401 is addressed at 330h, and that it is jumpered for IRQ2. This may cause conflict on Tandy 1000 and other AT class machines. If this is a problem you can set the program to expect a different IRQ level by typing from the dos prompt: SET TQ = n where n is the irq level you require (5 is a good safe bet.) Make sure that your MPU401 interface card is jumpered to the same level interrupt.You can put this set command into your autoexec.bat file so that TuneUP will be properly configured each time you run.

[Filedate: 12.09.1987]