Godfried-Willem Raes
'Linac II'
Voor groot robotorkest
november 2020- augustus 2022
In 2020 werd ik gediagnoseerd met stembandkanker. Ook met mijn beide longen
bleek er een en ander aan de hand, maar dat was op korte termijn minder onrustbarend.
De stembandkanker, van het plaveiselcel type zoals bleek uit de biopsie, had
ik zelf al opgemerkt door enkele symptomatische veranderingen in mijn eigen
stemgeluid. Ik kon het ook zelf zien op de beelden van de laryngoscopie in het
ziekenhuis. De kwaadaardigheid kon worden bevestigd door een PET-scan: 
Er waren twee mogelijke behandelingen: een micro-chirurgische ingreep op mijn
stembanden teneinde het gezwel daar weg te halen (met een risico op blijvende
stomheid) ofwel radiotherapie. Na lang beraad besliste ik te gaan voor radiotherapie.
Daarvoor moest ik gedurende zes weken, dagelijkse bestralingen ondergaan in
een Linac Elekta machine: 
Daarop werd ik, liggend en voorzien van een bestralingsmasker dat het hele hoofd
immobiliseert, vastgemaakt. De geluiden van de machine, een afregelcyclus, een
rekenpauze, een herinstelling en uiteindelijk de bestralingscyclus in twee fazen,
vormden, met volledig respecteren van de ritmiek en de tijdsduren, de basis
voor deze kompositie die dan ook een muzikaal ge-interpreteerde herbeleving
van de hele radiotherapie is. Gedurende en na de behandeling, bleef ik een zestal
weken zo goed als stom wat ik als behoorlijk beanstigend ervoer.
Nu,2022, twee jaar later,
blijkt het gezwel helemaal verdwenen te zijn. Hoewel regelmatige kontroles nodig
blijven, ziet het er naar uit dat de stembandkanker genezen is.
Het muziekstuk, wanneer in zijn geheel gespeeld door het robotorkest, duurt
43 minuten. Hoewel de zevenentwintig cycli waaruit het is opgebouwd, telkens
aanzienlijk verschillend zijn, konden we ons best voorstellen dat het stuk als
langdradig zou kunnen overkomen. Daarom beslisten we het publiek inspraak te
verlenen in het verloop van het stuk: er mag -bij handopsteking vanuit de zaal-
gestemd worden. Vanzodra een meerderheid van de luisteraars van oordeel is dat
het zo wel voldoende is geweest, berekent het programma dat aan de basis ligt
van uitvoeringen van dit stuk -het verloopt immers, net zoals de Linac Elekta
bestralingsmachine zelf, volkomen algoritmisch- een geschikte finale voor de
kompositie. Zowel de vorming van de melodien als het toegepaste kontrapunt zijn
geworteld in wiskundige getalteorie. In dit geval, gebruik makend van dozenale
getallen, een 12-tallig getalstelsel, wat zich eenvoudig laat toepassen op de
12-noten chromatiek van het westers gelijkzwevend toonstelsel.
Voor wie niet (meer) zo goed vertrouwd is met getallenleer, brengen we in herinnering
dat elk rationaal getal kan worden geschreven als een breuk van twee gehele
getallen. Een typische eigenschap van deze getallen is dat de rest van die deling
altijd een sekwens cijfers oplevert met een staart die zich alsmaar weer herhaalt.
Die sekwensen berekenden we en selecteerden we op lengte en intervallische verscheidenheid.
Het mentaal berekenen van de hier gebruikte rationale getallen melodien was
mij een ongelooflijke steun in het vermijden van paniekaanvallen tijdens de
bestralingssessies. Je moet immers volkomen onbeweeglijk in de machine blijven
en zelfs slikken -zoal mogelijk- moet volledig worden onderdrukt.
Een eerste preliminaire versie van het stuk -het onstaan ervan viel volop in
de periode van de Corona pandemie, waardoor publieke koncertvoorstellingen onmogelijk
werden gemaakt- werd uitgevoerd en gestreamd op het internet via de Facebook
pagina van Stichting Logos in het najaar van 2020. In de maand augustus 2021
was er een (tijdelijke) versoepeling van de Corona maatregelen, en kon de eerste
echt publieke voorstelling doorgang vinden. Een volledige versie van dit stuk
is voorzien voor uitvoering op 18 augustus 2022. Bij die gelegenheid hopen we
ook een opname te kunnen maken. De orkestratie maakt gebruik van zo goed als
het volledige robotorkest en bouwt geleidelijk aan op.
Technische nota voor uitvoeringen: de source kode voor dit stuk is
C:\\B\pb\gmt\gw_algoko\rational\rational.inc. Gekompileerd binnen GMT moet het
worden gespeeld met gmt_alg.exe, waarbinnen in het menu van de algoritmische
komposities, Rational Melodies moet geselekteerd worden. Het stuk begint na
het aktiveren van de intro taak. Cockpit slider 0 kan worden gebruikt om het
stuk te versnellen, door de lusteller met de via de slider ingestelde waarde
te incrementeren. De maximale waarde is 5, waarbij de bestralingen in cycli
van een week verlopen. De versie die voor Klara werd opgenomen en uitgezonden
op 11 januari 2022 is zo'n verkorte versie, geschikt gemaakt voor radiouitzending.
We hopen binnenkort een opname te kunnen maken van het gehele stuk, want de
kansen dat het later nog in de volledige versie zal kunnen worden uitgevoerd
zijn uitermate klein geworden. Richard Taruskin, een notoir tegenstander van
algoritmische kompositie en robotica, mag dan dit jaar wel overleden zijn, vele
muzikologen die in zijn intollerante kielzog opereren leven nog en bekleden
vandaag uiterst machtige posities in het muziekleven.
- Godfried-Willem RAES
- Public Domain, 2020/2022
P.S.: Voor uitvoeringen van dit stuk moeten
noch mogen auteursrechten worden betaald. Elke poging tot inning van auteursrechten
naar aanleiding van publieke uitvoeringen van dit stuk kan gerechterlijk als
poging tot afpersing worden vervolgd.