Dr.Godfried-Willem RAES

Kursus Experimentele Muziek: Boekdeel 6: Mixed Media en Performance

Hogeschool Gent : Departement Muziek & Drama

6530:

Klankkostumes

Onder klankkostuum zullen we hier verstaan elk kledingsstuk dat werd ontworpen en gemaakt mede rekening houdend met en omwille van de geluidsproducerende mogelijkheden die erdoor ontstaan uit hoofde van de drager.

De oorsprong van het idee om vestimentaire attributen te ontwerpen die klinken wanneer ze worden gedragen is wellicht terug te vinden in de geschiedenis van de dans: enkel-schellen en kleppers vinden we o.a. terug als attributen van de Indische dans. Ook in Afrika en bij de Amerikaanse Indianen vinden we er voorbeelden van terug. In de volksdans -maar hier kunnen we niet zeggen dat het kledingsstuk ervoor werd ontworpen- kennen we de klompendans als een voorbeeld van 'vestimentaire muziek'.

In onze kultuur hoort het opzettelijk klinkende kledingsstuk vooral thuis in wereld van het circus en het variété-theater. Een kledingsstuk klinkend uitvoeren is immers ook weer ergens een teboe-doorbrekend gegeven. Immers kledij dient (naast haar soms beschermende funktie) vooral ook om te verhullen. Beweging is een lichamelijk motorische funktie en de regels van burgerlijk fatsoen gebieden dat bewegingen geluidloos en onopvallend dienen te gebeuren. Van iemand die met krakende schoenen rondloopt zegt men in Vlaanderen smalend dat hij zijn schoenen nog niet heeft afbetaald. Klinkende kledij ontwerpen komt dus neer op het doorbreken van een taboe net zozeer als onthullende en uitdagende kledij dat doet. Vandaar ook hun gebruik in het variété wereldje.

Het Italiaanse Futurisme gebruikte dit variété-theater zo'n beetje als model voor vele van zijn performances. Vandaar is het ook niet te verwonderen dat we, in onze eeuw bij deze futuristen vele experimenten aantreffen waarbij de klank van het kledingsstuk wordt gebruikt als deel van de retoriek van een opvoering. De retoriek en alle hulpmiddelen die daarbij konden worden gebruikt was immers voor hen vele malen belangrijker dan de inhoud van de over te dragen boodschap zelf.

De muzikale clown -de inspiratiebron voor o.m. Mauricio Kagels 'Zwei Mann Orchester'- uitgerust als 1-mansorkest gaat sterk in deze richting.

Ook later in de 20e eeuw, vinden we nog regelmatig kreatievelingen die op telkens verschillende wijze op het idee terug komen:

Joe Jones: eenvoudige op de kledij vastgemaakte en als kledij ontworpen elektronische schakelingen en gadgets werkend op zonnecellen. Jones ontwiept o.a. ook een muzikale das die als 'muziekinstrument' bespeelbaar is.

Gavin Bryars : 'Marvelous Things are scattered through our mind'

Hierbij draagt de uitvoerder een veel te wijde mantel waarin allerlei geluidmakende voorwerpen zijn vastgenaaid.

Mauricio Kagel: verschillende onderdelen in het 'Staatstheater' (o.m. in in 'Repertoire')

Alison Knowless: kostumes vervaardigd uit handgeschept papier waarin bonen verwerkt zijn en die in performances mede omwille van hun klank worden gebruikt.

Huba De Graaf: de muzikale jurk gebruikt in de multi-mediale produktie 'Corenycken'. Dit is een uit blik vervaardigde wijde rok waarop vele transducers (kontaktmicrofoons en weergevers) bevestigd zijn samen met de sturende schakelingen, zo dat de jurk zelf in een feedback-kring tot klinken kan worden gebracht en bespeeld kan worden.

Benoit Maubrey: 'Audio-ballerinas'. De tutu's voor de danseressen zijn gemaakt uit transparant plexiglas of acryl waarop kleine en goedkope samplers, mikrofoons, versterkertjes en luidsprekers zijn bevestigd, gevoed door zonnecellen of oplaadbare akkus (naargelang de kledij gebruikt wordt in open lucht dan wel in een teater).

web site: http://www.snafu.de/~maubrey

Philippe Lejunter, een Frans muziekmaker uit Duynkerke, bouwde zich een kostuum waarmee hij eruit ziet als een harlekijn. Alle gewrichten zijn voorzien van blaasbalgen die allerlei op fluiten gebazeerde mechanismen tot klinken brengen.

Ook ikzelf ontwierp ooit eens, voor de kompositie 'Orgelmars', een schoeisel dat als blaasbalg funktioneert tijdens het lopen en waarmee op de rug gedragen orgelpijpen konden worden tot klinken gebracht.

Wie erover denkt zelf aan muziekteater te doen en problemen heeft met de integratie van de scenische handelingen en het geluid, kan uit dit werk eventueel vruchtbare inspiratie putten. De technische mogelijkheden zijn zeer uitgebreid. Het grote voordeel is dat synchronisatie van geluid en handeling erg eenvoudig kan worden bereikt, aangezien de kledij zo kan worden ontworpen dat de geluiden van nature uit synchroon met de bewegingen ontstaan.

Filedate: 940928