CONCEPT ART

Als konceptuele muziek kan men al die muziek beschouwen die intrinsiek werd gemaakt of gekomponeerd om te kunnen bestaan los van enige konkrete verklanking. De 'waarde' van dergelijke muziek staat dan ook volkomen los van welkdanige eventuele konkrete verklanking die ervan zou kunnen bestaan, en mag alleen in funktie worden gesteld van de rijkdom of armoede van het achterliggende koncept.

Naar analogie met Marcel Van Maele's gebottelde gedichten, zou men ook een klankband opgesloten in een fles, als konceptuele muziek kunnen beschouwen. In dit en soortgelijke gevallen echter wordt het kunstwerk een (plastisch) objekt eerder dan een muziekstuk, ook al is de verwijzing van het objekt naar de klank of de onmogelijkheid van klinken, wezenlijk.

Ook onmogelijk te bespelen muziekinstrumenten - tenminste wanneer deze onmogelijkheid behoort tot het opzet van de maker - behoren thuis in deze kategorie van konceptuele kunst.

Veel plastische kunstenaars hebben werk voortgebracht dat zij zelf als 'partituur' of 'muziekstuk' hebben betiteld. Als muziekstuk gezien, behoort dit soort werk dan meestal tot de konceptuele muzikale grafiek. De werkelijke muzikale uitvoering dient slechts als mentale associatie te bestaan.

Voorbeelden : - Man Ray metronoomobjekt (Object to be destroyed)

- Ben Vauthier kapotte vioolobjekten

Muzikaal gezien veel interessanter wordt konceptuele muziek, wanneer het gaat over denkbare muziek. Dit dan in tegenstelling tot speelbare muziek. De kompositie is in zo'n geval een genoteerde tekst ( hetzij in noten , hetzij grafisch, hetzij een verbale tekst ) die bij lezing door de lezer geacht wordt muzikale denkbeelden op te roepen.

Vooral sedert de jaren '60 werd er op dit gebied heel wat gepubliceerd. Voorbeelden van konceptuele muziek vinden we bij bekende komponisten zoals Karlheinz Stockhausen, Christian Wolff, Cornelius Cardew, George Brecht (Fluxus), Gavin Bryars, Howard Skempton, Dieter Schnebel, La Monte Young, Nam Yun Paik, Tom Johnson, Albert Mayr...

Binnen deze 'denkbare' muziek, zijn tal van stijlrichtingen te onderscheiden : minimal vinden we bij La Monte Young , meditatieve muziek bij Pauline Oliveros, algoritmische formalismen bij Tom Johnson , chance music bij John Cage...

Voorbeelden:

- La Monte Young Composition 1960 #10

Draw a straight line and follow it

october 1960

- George Brecht ' Water Yam'

- John Cage ' Notations'

- Tom Johnson ' Private Music'

Een laatste mogelijkheid tot realisatie van denkbare muziek bestaat erin muziek klankloos uit te voeren . Hierbij stelt de uitvoerder alle daden en handelingen die nodig zijn om het hem voorliggende notenbeeld te verklanken, maar brengt daarbij geen enkel geluid voort. Het zal duidelijk zijn dat het hier eigenlijk om een vorm van mime gaat, waarbij de luisteraar zich de niet-klinkende klanken kan denken op grond van de visueel waargenomen handelingen. Uiteraard kan hij dit slechts in de mate waarin hij ook vertrouwd is met het instrument en de daarvoor nodige techniek dat hem wordt voorgesteld.

Probeer zelf maar eens een TV-uitzending of een videoopname van symfonische muziek te bekijken terwijl je de klank volledig wegdraait. Het blijkt dan helemaal niet zo moeilijk te zijn heel precies te bepalen welke muziek er wordt gespeeld... Immers, maatsoort, ritmiek, instrumentatie, dynamiek en in hoge mate ook het melodisch verloop kunnen op grond van aandachtige visuele waarneming worden afgeleid.

Wanneer ik op een instrument een stijgende toonladder zou spelen, en gekomen aan de hoogste noot, ga ik gewoon door, dan zal elk gewillig oor deze toonladder gewoon net zolang voortzetten als ik doorga met 'spelen'. Dit verklaart ook in hoge mate het niet te onderschatten belang van de 'geste' bij muzikale uitvoeringen evenals het enorme verschil tussen de kennisname van muzikale werken aan de hand van opnames enerzijds en bij gelegenheid van koncerten anderzijds. Een koncertuitvoering is dan ook altijd een rijkere informatiebron dan de klankopname daarvan.

Gespeelde en uitgevoerde maar niet klinkende muziek, vinden we als element vaak terug in (experimenteel) muziekteater : Mauricio Kagel , Vinko Globokar, Cornelius Cardew ...

Filedate: 970928

Terug naar inhoudstafel kursus: <Index Kursus>

Naar homepage dr.Godfried-Willem RAES